I PRZYKAZANIE DEKALOGU

I PRZYKAZANIE "Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną"

„Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! (…) Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył”(Wj 20,2-5)
„Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz” (Mt 4,10)

         W pierwszym przykazaniu Pan Bóg nakazuje, abyśmy stawiali Go na pierwszym miejscu. On na to zasługuje, gdyż jest Istotą Najwyższą, naszym Stwórcą, który ciągle wyprowadza nas z niewoli grzechu i prowadzi do prawdziwej ziemi obiecanej, którą jest niebo.
         W pierwszym przykazaniu Pan Bóg zakazuje grzechów przeciwko wierze, nadziei, miłości. Grzechy przeciwko wierze to m.in.: niewiara, wątpienie, ateizm i agnostycyzm, zaniedbywanie pogłębiania wiary. Wśród grzechów przeciwko nadziei są: zuchwała nadzieja, rozpacz, dążenie wyłącznie do celów ziemskich. Przeciwko miłości Bożej skierowane są grzechy obojętności, niewdzięczności, oziębłości, lenistwa duchowego, nienawiści do Boga.
         To przykazanie wzywa do służenia jedynemu Bogu. Służba ta wyraża się przez adorację, modlitwę, ofiarę, składanie Bogu przyrzeczeń i ślubów, które mają być wypełnione. Służbie tej sprzeciwiają się takie grzechy jak: zabobon, bałwochwalstwo, wróżbiarstwo, praktyki magiczne, kuszenie Boga, świętokradztwo, symonia.
        „Pierwsze przykazanie domaga się od nas umocnienia naszej wiary, strzeżenia jej z roztropnością i czujnością oraz odrzucania wszystkiego, co się jej sprzeciwia” (KKK 2088)
         Jesteśmy zobowiązani do troski o pogłębianie wiary. Wiara może wzrastać bądź też maleć. Jesteśmy odpowiedzialni za jej wzrost. Do wzrostu wiary przyczynia się słuchanie i rozważanie słowa Bożego. „Przeto wiara rodzin się z tego, co się słyszy, tym zaś, co się słyszy, jest słowo Chrystusa”. (Rz 10, 17) Słowo Boże dochodzi do nas poprzez Pismo Święte i nauczanie Kościoła – w tym homilie, kazania, rekolekcje, katechezy i konferencje.

GRZECHY PRZECIWKO WIERZE:

ZANIEDBYWANIE POGŁĘBIANIA WIARY – nie wzrasta wiara u tych, którzy nie starają się koncentrować na słowie Bożym, np. nie słuchają czytań i homilii i w ich czasie myślą o czymś innym. Łaska Boża wymaga współpracy ze strony człowieka, a lenistwo w tym przeszkadza. Umacnia wiarę ciągłe rozważanie wydarzeń, okoliczności i życia oraz doszukiwanie się w nich głębszego znaczenia, wezwania Bożego. Przykładem takiej postawy może być dla nas Maryja, która wiadomość o błogosławionym stanie swojej krewnej Elżbiety potraktowała jako wezwanie Boże, by do niej pójść i udzielić jej pomocy. Są też i tacy, którzy odrzucają głoszone słowo, bo nie odpowiada im forma przekazu. Na słowa Boże zamyka człowieka nieraz kpiące podejście do słyszanego nauczania, doszukiwania się w nim samych braków (pomyłek, błędów i potknięć).
Niebezpieczne jest, gdy nie stosuje się do siebie słyszanego słowa Bożego. Sprzyja temu pełne pychy przekonanie o swojej doskonałości i o grzeszności innych. Źle, gdy człowiek słuchając słowa Bożego, odnosi je do członków rodziny, sąsiadów, do kolegów, do wszystkich „złych ludzi”, nigdy zaś – do siebie.
        Są i tacy, którzy bojąc się dostrzec swoją słabość i grzech, unikają kontaktu ze słowem Bożym, np. nie chodzą w ogóle do kościoła, nie uczestniczą we Mszy św., nie czytają książek religijnych, unikają rozmów na tematy wiary itp.
        Tak więc nasza wiara rozwinie się tylko wtedy, gdy otworzymy się wewnętrznie na słowo Boże. To otwarcie zaś dokona się wtedy, gdy zaczniemy przezwyciężać w sobie różne wady, szczególnie zaś – pychę. Maryja była w pełni słuchającą Pana służebnicą, ponieważ nie kierowała się egoizmem, lecz miłością. Stanowi dla nas wzór pełnej pokory służebnicy, która ustawicznie karmiła się Bożą Prawdą po to, aby według niej żyć, dlatego słusznie jest nazywana Stolicą Mądrości.
ZWĄTPIENIE – zwątpienie może być dobrowolne lub niedobrowolne. Dobrowolne wątpienie dotyczące wiary lekceważy to, co Bóg objawił i co Kościół podaje do wierzenia lub też odmawiania uznania tego za prawdziwe. Wątpienie niedobrowolne oznacza chwiejność w wierze, trudność w przezwyciężaniu zarzutów związanych z wiarą lub też niepokój spowodowany jej niejasnością (KKK 2088). Grzechem jest tylko wątpienie dobrowolne. Należy odróżnić je od pokusy zwątpienia, którą staramy się przezwyciężyć. Praca nad rozwiązaniem wątpliwości dotyczących wiary przyczynia się do jej pogłębienia i może być przydatna do pomocy bliźnim.
NIEWIARA – jest lekceważeniem prawdy objawionej lub dobrowolną odmową dania przyzwolenia na nią. (KKK 2089) Niewiara może przyjąć formę herezji, apostazji lub schizmy. "Herezją nazywa się uporczywe, po przyjęciu chrztu, zaprzeczanie jakiejś prawdzie, w którą należy wierzyć wiarą Boską i katolicką, albo uporczywe powątpiewanie o niej; apostazją – całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej, schizmą – odmowę uznania zwierzchnictwa Biskupa Rzymu lub wspólnoty z członkami Kościoła uznającymi to zwierzchnictwo". (KKK 2089)
ATEIZM - podobnie jak niewiara i dobrowolne wątpienie również ateizm przeciwstawia się wierze. „Ateizm, odrzucając lub negując istnienie Boga, jest grzechem przeciw pierwszemu przykazaniu.” (KKK 2140) Jest on też grzechem przeciw cnocie religijności. (KKK 2125)
AGNOSTYCYZM - przybiera wiele postaci, w niektórych przypadkach agnostyk nie neguje Boga; postuluje natomiast istnienie bytu transcendentnego, który nie może objawić się i o którym nikt nie potrafi nic powiedzieć. W innych przypadkach agnostyk nie wypowiada się na temat istnienia Boga, twierdząc, iż jest ono niemożliwe do udowodnienia, a nawet potwierdzenia czy zanegowania.” (KKK 2127)

GRZECHY PRZECIWKO NADZIEI:

ROZPACZ - jej źródłem może być brak wiary w potęgę Boga i w mogącą nam pomóc Jego miłość. Do rozpaczy może też doprowadzić człowieka jego pycha. Nie chce bowiem zwrócić się do Boga z prośbą o przebaczenie. Pycha ukazuje taką prośbę człowiekowi jako coś poniżającego, niegodnego. Aby usprawiedliwić swoją wypływającą z pychy postawę, tłumaczy on sobie, że dla niego nie ma już przebaczenia, że Bóg mu nie przebaczy, a więc nie musi żałować za swoje grzechy, nie musi prosić Go o okazanie miłosierdzia, nie musi wyznawać swoich grzechów w sakramencie pojednania itp. Natomiast człowiek pokorny ma świadomość, że nie zasługuje na przebaczenie, ale pokłada ufność w Bożym miłosierdziu, pragnie go i błaga o miłosierdzie.
ZUCHWAŁA NADZIEJA – człowiek zuchwały grzeszy ciężko, świadomie i dobrowolnie, mówiąc: „Pan Bóg i tak mi przebaczy”. Nie uwzględnia tego, że poprzez brak skruchy może całkowicie zamknąć się na łaskę nawrócenia i odrzucić miłosierdzie Boga.
DĄŻENIE TYLKO DO CELÓW ZIEMSKICH – bywa tak, że człowiek nie myśli o zbawieniu, nie dba o nie, a zabiega tylko o sprawy doczesne (dobra materialne, kariera, sława, władza, przyjemności). Postawa taka prowadzi do instrumentalnego traktowania Pana Boga, od którego oczekuje się pomocy w realizacji własnych pragnień i celów, a z którego wolą zbytnio się nie liczy.

GRZECHY PRZECIW MIŁOŚCI BOŻEJ:

OBOJĘTNOŚĆ - obojętny na Boga człowiek nie kocha Go, nie ujawnia Mu w żaden sposób swojej miłości. „Obojętność zaniedbuje lub odrzuca miłość Bożą; nie uznaje jej inicjatywy i neguje jej moc.” (KKK 2094)
NIEWDZIĘCZNOŚĆ - kto nie kocha Boga, ten zapomina o podstawowym zobowiązaniu, jakim jest wdzięczność wobec Dawcy wszystkich darów, którym jest Bóg, i okazywaniu Mu miłości. „Niewdzięczność pomija lub odrzuca uznanie miłości Bożej, jak również odwzajemnienie się miłością na miłość.” (KKK 2094)
OZIĘBŁOŚĆ - „Oziębłość jest zwlekaniem lub niedbałością w odwzajemnieniu się za miłość Bożą; może zakładać odmowę poddania się poruszeniu miłości” (KKK 2094). Częstym sposobem usprawiedliwiania swojego braku miłości do Boga jest tłumaczenie się brakiem czasu na modlitwę, na uczestniczenie w Eucharystii, na rozważanie słowa Bożego.
ZNUŻENIE, LENISTWO DUCHOWE – „Znużenie lub lenistwo duchowe posuwa się do odrzucenia radości pochodzącej od Boga i do odrazy wobec dobra Bożego” (KKK 2094). Kiedy nie ma miłości, zrobienie czegoś dla Boga – a także dla drugiego człowieka – staje się wyłącznie uciążliwym ciężarem, przykrą koniecznością. Czynienie dobra męczy złego człowieka. Brak miłości do Boga ujawnia się między innymi w niechęci do czynienia czegoś z myślą o Nim i dla Niego.
NIENAWIŚĆ DO BOGA - niszczenie w sobie miłości do Boga może w końcu doprowadzić do otwartej nienawiści do Niego. „Nienawiść do Boga rodzi się z pychy. Sprzeciwia się ona miłości Boga, zaprzecza Jego dobroci i usiłuje Mu złorzeczyć jako Temu, który potępia grzech i wymierza kary.” (KKK 2094)

SŁUŻENIE Z MIŁOŚCIĄ JEDYNEMU BOGU

Miłość jest służbą. Kto kocha Boga, ten pragnie Mu służyć na różne sposoby. Wśród nich można wymienić: adorację, modlitwę, ofiarę, przyrzeczenia i śluby.
ADORACJA - Adoracja jest pierwszym aktem cnoty religijności. Adorować Boga oznacza uznać Go za Boga, za Stwórcę i Zbawiciela, za Pana i Mistrza wszystkiego, co istnieje, za nieskończoną i miłosierną Miłość. "Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz" (Łk 4,8) (KKK 2096) „Adorować Boga oznacza z szacunkiem i całkowitą uległością uznać "nicość stworzenia", które istnieje jedynie dzięki Bogu. Adorować Boga oznacza wychwalać Go, wielbić i uniżać samego siebie – podobnie jak Maryja w "Magnificat" – wyznając z wdzięcznością, że On uczynił wielkie rzeczy i że święte jest Jego imię (Łk 1, 46-49). Adoracja Jedynego Boga wyzwala człowieka z zamknięcia się w sobie, z niewoli grzechu i bałwochwalstwa świata.” (KKK 2097)
MODLITWA – to drugi przejaw służenia Bogu wymieniony przez Katechizm. „Akty wiary, nadziei i miłości, które nakazuje pierwsze przykazanie, wyrażają się w modlitwie. Wzniesienie ducha do Boga jest wyrazem naszej adoracji Boga: w modlitwie uwielbienia i dziękczynienia, modlitwie wstawienniczej i modlitwie błagalnej. Modlitwa jest niezbędnym warunkiem posłuszeństwa przykazaniom Bożym. "Zawsze... (trzeba) się modlić i nie ustawać" (Łk 18,1).” (KKK 2098)
OFIARA - Bogu można też służyć przez ofiarę. „Jest rzeczą słuszną składać Bogu ofiary na znak uwielbienia i dziękczynienia, przebłagania i komunii z Nim: "Prawdziwą ofiarą jest... każde dzieło, które przyczynia się do połączenia nas świętą komunią z Bogiem, dzięki któremu możemy stać się naprawdę szczęśliwi." (KKK 2099) „Ofiara zewnętrzna, by była prawdziwa, powinna być wyrazem ofiary duchowej: "Moją ofiarą... duch skruszony..." (Ps 51,19). Prorocy Starego Przymierza często piętnowali ofiary składane bez zaangażowania wewnętrznego (Por. Am 5, 21-25) lub nie mające związku z miłością bliźniego (Por. Iz 1,10-20). Jezus przypomina słowa proroka Ozeasza: "Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary" (Mt 9,13; 12,7). Jedyną doskonałą ofiarą jest ta, którą Chrystus złożył na krzyżu w całkowitym oddaniu się miłości Ojca i dla naszego zbawienia (Por. Hbr 9,13-14). Łącząc się z Jego ofiarą, możemy nasze życie uczynić ofiarą dla Boga.” (KKK 2100)
PRZYRZECZENIA I ŚLUBY - jak poucza Katechizm Kościoła Katolickiego, wyrazem służby Bogu mogą być przyrzeczenia i śluby. „W wielu sytuacjach chrześcijanin jest wzywany do składania przyrzeczeń Bogu. Zawierają je chrzest, bierzmowanie, małżeństwo i święcenia. Chrześcijanin kierując się pobożnością, może przyrzec Bogu określony czyn, modlitwę, jałmużnę, pielgrzymkę itd. Wierność przyrzeczeniom złożonym Bogu jest przejawem szacunku należnego Boskiemu Majestatowi i miłości wobec wiernego Boga.” (KKK 2101)
„Ślub jest świadomą i dobrowolną obietnicą uczynioną Bogu. Ślub jest aktem pobożności, w którym chrześcijanin poświęca siebie samego Bogu lub obiecuje Mu dobry czyn. Wypełniając śluby, oddaje się więc Bogu to, co zostało Mu przyrzeczone i konsekrowane." (KKK 2102)

GRZECHY PRZECIWNE SŁUŻBIE JEDYNEMU BOGU

Jak w każdej dziedzinie moralnej, tak i w służeniu Bogu człowiek może być wierny lub przeciwstawić się obowiązującym normom moralnym. Może więc też wyrazić swój sprzeciw obowiązkowi służenia i oddawania czci jedynemu prawdziwemu Bogu. Według Katechizmu Kościoła Katolickiego grzechami przeciwko temu zobowiązaniu pierwszego przykazania są: zabobon, bałwochwalstwo, wróżbiarstwo, magia oraz bezbożność, która wyraża się w kuszeniu Boga, świętokradztwie lub symonii.

ZABOBON - „Zabobon jest wypaczeniem kultu, który oddajemy prawdziwemu Bogu. Przejawia się on w bałwochwalstwie, jak również w różnych formach wróżbiarstwa i magii.” (KKK 2138) Zabobon jest wypaczeniem postawy religijnej oraz praktyk, jakie ona nakłada. Może on także dotyczyć kultu, który oddajemy prawdziwemu Bogu, na przykład, gdy przypisuje się jakieś magiczne znaczenie pewnym praktykom, nawet uprawnionym lub koniecznym. Popaść w zabobon (Mt 23,16-22) – oznacza wiązać skuteczność modlitw lub znaków sakramentalnych jedynie z ich wymiarem materialnym, z pominięciem dyspozycji wewnętrznych, jakich one wymagają.
BAŁWOCHWALSTWO - to kolejny bardzo rozpowszechniony grzech przeciwko pierwszemu przykazaniu i służbie Bożej. Ujawnia się ono w różnych formach. Może przyjąć postać bałwochwalczej religii, w której czci się nieprawdziwego boga lub nawet wielu fałszywych bogów, albo ujawniać się przy zachowywaniu pozorów wiary w Boga prawdziwego. Te dwie formy bałwochwalstwa są zabronione przez pierwsze przykazanie. Grzeszna jest wiara w wielu bogów, czyli politeizm. „Pierwsze przykazanie potępia politeizm. Domaga się od człowieka, by nie wierzył w innych bogów poza Bogiem i nie oddawał czci innym bóstwom poza Jedynym Bogiem. Pismo Święte nieustannie przypomina o odrzuceniu "bożków ze srebra i złota, uczynionych rękami ludzkimi", które "mają usta, ale nie mówią; oczy mają, ale nie widzą..." Te czcze bożki czynią człowieka pustym: "Do nich są podobni ci, którzy je robią, i każdy, który im ufa". (KKK 2112) Odchodząc od Boga prawdziwego, człowiek zwraca się ku różnym swoim bożkom. Poprzez grzech oddala się od Jedynego. Staje się niewolnikiem swoich grzechów, bożków, nałogów, pożądań.
         Trzeba, abyśmy nasze serca kierowali w stronę jedynego Pana, dając Mu centralne miejsce. Powinniśmy starać się o dostrzeganie i wyeliminowanie bożków. Jeśli Jezus Chrystus jest naszym jedynym Panem i Zbawicielem, to powinniśmy odrzucić wszelkie formy bałwochwalstwa i oprzeć swoje życie na Nim.
WRÓŻBIARSTWO I MAGIA - „Korzystanie z horoskopów, astrologia, chiromancja, wyjaśnianie przepowiedni i wróżb, zjawiska jasnowidztwa, posługiwanie się medium są przejawami chęci panowania nad czasem, nad historią i wreszcie nad ludźmi, a jednocześnie pragnieniem zjednania sobie ukrytych mocy. Praktyki te są sprzeczne ze czcią i szacunkiem – połączonym z miłującą bojaźnią – które należą się jedynie Bogu.” (KKK 2116) Pierwsze przykazanie zabrania również magii, czarów, noszenia amuletów, spirytyzmu. Praktyki te są przejawem odwrócenia się od Boga jedynego, a zwróceniem ku siłom tajemniczym i nieczystym.
SYMONIA - „Symonia jest określana jako nabywanie lub sprzedawanie rzeczywistości duchowych. Czarnoksiężnikowi Szymonowi, chcącemu nabyć władzę duchową, której działanie widział w Apostołach, Piotr odpowiada: "Niech pieniądze twoje przepadną razem z tobą ... gdyż sądziłeś, że dar Boży można nabyć za pieniądze" (Dz 8,20). Postąpił więc zgodnie ze słowami Jezusa: "Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie!" (Mt 10,8). Nie można przywłaszczać sobie dóbr duchowych i traktować ich jak właściciel lub pan, ponieważ mają one swoje źródło w Bogu. Można otrzymać je darmowo jedynie od Boga.” (KKK 2121)


Opracowano na podstawie:
1. Katechizm Kościoła Katolickiego
2. Lityński Zbigniew, „Dekalog drogą uzdrowienia” cz.I, Centrum Formacji Odnowy w Duchu Świętym „Wieczernik” Magdalenka, 2007